Na dzień dzisiejszy przepisy prawne obarczają spadkobierców obowiązkiem złożenia odpowiedniego oświadczenia o przyjęciu bądź odrzuceniu spadku. W innym wypadku odpowiadają za długi pozostawione przez zmarłego swoim majątkiem, a może się okazać, że nie będzie to korzystne dla spadkobiercy, a wręcz przeciwnie. Dziedziczenie spadku wiąże się z wieloma trudnościami zarówno prawnymi, jak i finansowymi. Dlatego też powinno się dokładnie przeanalizować sytuację materialną osoby zmarłej, gdyż czasem okazuje się, że osoba ta pozostawiła po sobie nic innego poza długami.
Wedle art. 1012 kodeksu cywilnego spadkobierca może: przyjąć spadek bez ograniczenia odpowiedzialności za długi (tzw. przyjęcie proste), przyjąć go z ograniczeniem tej odpowiedzialności (tzw. przyjęcie z dobrodziejstwem inwentarza) lub też spadek odrzucić.
W takiej sytuacji trzeba złożyć oświadczenie o przyjęciu bądź nabyciu spadku. Termin na jego wykonanie wynosi 6 miesięcy, liczone od dnia, w którym spadkobierca dowiaduje się o spadku, czyli z reguły termin ten zaczyna być liczony od momentu śmierci spadkodawcy. Istnieje również możliwość przywrócenia terminu, jeśli spadkobierca działał pod wpływem błędu bądź groźby. Trzeba jednak też uważać i brać pod uwagę to, że jeśli nie zostanie złożone ww. oświadczenie w odpowiednim terminie, jest to równoznaczne z prostym przyjęciem spadku. Spadkobierca w takim wypadku odpowiada za długi spadkodawcy bez żadnych ograniczeń, a wtedy trzeba się liczyć z sytuacją, że wartość długów zmarłego mogą znacznie przewyższać korzyści otrzymane przez spadkobiercę.
Oświadczenie o przyjęciu lub odrzuceniu spadku można złożyć u notariusza, koszt może wynieść maksymalnie 50 zł; w sądzie rejonowym, gdzie opłata od pisma wynosi 50 zł; lub podczas postępowania o stwierdzeniu praw do spadku. Powinno zawierać:
Imię i nazwisko spadkodawcy, datę i miejsce jego śmierci oraz jego ostatnie miejsce zamieszkania
Tytuł powołania – na podstawie testamentu lub ustawy
Treść złożonego oświadczenia woli.
Dodatkowo dokument powinien zawierać wymienione wszystkie znane osoby należące do kręgu spadkobierców ustawowych. Jeśli zmarły pozostawił po sobie testament, powinien zostać wskazany wraz ze swoją treścią i miejscem przechowania. Razem z oświadczeniem konieczne jest złożenie wypisu aktu zgonu spadkodawcy, bądź prawomocne orzeczenie sądowe o uznaniu za zmarłego lub stwierdzenie zgonu.
W sytuacji, kiedy spadkobierca wie, że wysokość zobowiązań zmarłego znacznie przewyższają pozostawiony majątek, bądź też nie posiada pewności, czy zmarły pozostawił jakieś nieuregulowane należności, najrozsądniejszym wyjściem będzie odrzucenie spadku.
Sytuacja druga to przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza, czyli odpowiedzialność za długi zmarłego będzie ograniczona tylko do wysokości spadku otrzymanego przez spadkobiercę. Tutaj niestety trzeba też brać pod uwagę poniesienie kosztów za spis inwentarza dokonywanego przez komornika, który inkasuje stałą opłatę w wysokości 10% przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego za każdą rozpoczętą godzinę plus 23% VAT.
